Jak funkcjonuje nasz układ trawienny? Jak działa żołądek, a jak działa wątroba? Za co odpowiedzialna jest trzustka? Jak oczyścić jelita z toksyn? Jak utrzymać dosze w równowadze, aby działały na korzyść naszego układu pokarmowego? Białka, tłuszcze, węglowodany - gdzie są trawione? Sprawdź.

Każdy z narządów trawiennych spełnia odmienne funkcje. Trawienie rozpoczyna się w jamie ustnej, w której pożywienie jest przeżuwane, a ptialina – enzym obecny w ślinie – rozpoczyna proces rozkładu pokarmu. Jeśli spożywamy skrobię w postaci tostów czy płatków śniadaniowych jednocześnie z pożywieniem kwasowym, na przykład sokiem pomarańczowym, którym popijamy posiłek, to ograniczamy jej trawienie.

Rezultatem tego mogą być gazy, niestrawność lub doznania tak subtelne, że lekceważone i niedostrzegane. Niewielka ilość kwaśnego smaku nie zaszkodzi nam, a nawet może stymulować trawienie, na przykład odrobina soku z cytryny w daniu z fasoli lub octu winnego w potrawie z zielonego groszku. Inne trudne do strawienia połączenia to: salsa z chipsami czy makaron z sosem pomidorowym.

Żołądek stanowi główne centrum trawienia białek. Kwas chlorowodorowy, będąc jednym z przejawów agni, zapoczątkowuje ten proces. Jako silny kwas rozkłada połączenia proteinowe, a także zabija bakterie i inne mikroby.

Żołądek wytwarza również odpowiednią ilość kwasu w odpowiedzi na pojawienie się rozmaitych protein. W zależności od tego, jakie proteiny znajdują się w naszym pożywieniu, wydzielana jest odpowiednia ilość kwasów w określonym czasie. Mędrcy ajurwedyjscy wieki temu zalecali, by nie łączyć ryb z nabiałem.

W czasie swoich eksperymentów nad odruchami warunkowymi dr Pawłow zaobserwował, że każdy z badanych produktów – mleko, ryby i mięso – potrzebuje do strawienia innej ilości oraz odmiennego stężenia kwasu w żołądku. Nie znając zaleceń ajurwedy, stwierdził, że pokarmy te trawi się lepiej, jeśli spożywane są oddzielnie.

Równowagę dosz widać bardzo wyraźnie na przykładzie pracy żołądka. Zbyt duża ilość kapha i śluzu powoduje, że trawienie będzie spowolnione i niepełne.

Zbyt mała ilość kapha lub/i zbyt duża pitta może sprawić, że ilość śluzu pokrywająca wewnętrzną powierzchnię żołądka będzie niewystarczająca, aby chronić żołądek przed uszkodzeniem przez jego własny kwas. W istocie wydzielany kwas żołądkowy jest bardzo palący. Jeśli błona żołądkowa nie jest odpowiednio nawilżona śluzem, może zostać wypalona przez kwas, co prowadzi do powstania wrzodów.

Skuteczną terapią w takim przypadku, oczywiście oprócz unikania mocno przyprawionych, słonych potraw i alkoholu, jest zwiększenie konsumpcji pełnoziarnistych, gotowanych zbóż. Skutecznie wpływają one łagodząco na żołądek, a jednocześnie powodują niewielkie wydzielanie kwasu żołądkowego.

Wbrew rozpowszechnionemu poglądowi żołądek nie trawi wszystkiego. Jedynie mała część procesu trawienia węglowodanów i tłuszczów odbywa się w żołądku. Tak naprawdę proces ten w większości zachodzi w jelicie cienkim przy współudziale wątroby i trzustki.

Jelito cienkie spełnia funkcje podobne do zjazdu na autostradzie (tzw. ślimaka). Główna trasa prowadzi z żołądka do jelita cienkiego i jelita grubego.  Istnieją jednak także inne drogi prowadzące do jelita cienkiego w postaci przewodu trzustkowego oraz kanału żółciowego (od wątroby i pęcherzyka żółciowego).

Jelito cienkie jest odpowiedzialne zarówno za wytwarzanie enzymów trawiących węglowodany, tłuszcze i białka, jak i przetwarzanie enzymów i żółci pochodzących z trzustki i wątroby. W ajurwedzie uważa się, że skutki przejadania się najbardziej oddziałują na jelito cienkie. Podobnie jak energia pitta, która stymuluje pracę jelita cienkiego, samo jelito cienkie odgrywa kluczową rolę w trawieniu, a nadmiar jedzenia znacznie opóźnia ten proces, powodując jego spowolnienie i utrudnienie.

Trzustka i wątroba spełniają w procesie trawienia istotną funkcję wspomagającą.  Trzustka wytwarza również enzymy podobne do tych obecnych w jelicie cienkim, które trawią tłuszcze, proteiny oraz węglowodany. Jej trzecia funkcja jest całkowicie odrębna od trawienia i polega na regulowaniu poziomu cukru we krwi. Często zamiłowanie do słodyczy może oznaczać potrzebę zrównoważenia trzustki przez dodatkowe przyjęcie chromu, cynku czy też produktów białkowych.

Proteiny to podstawowy budulec, z którego w jelicie cienkim oraz trzustce wytwarzane są enzymy trawienne. Osoby, które eliminują na pewien czas białka zawarte w takich produktach, jak fasola i orzechy, twierdzą, że gdy wracają do ich spożywania, mają dużo większe problemy z ich trawieniem, niż wtedy, kiedy z nich zrezygnowali.

Często zakłada się, że taka trudność w trawieniu oznacza, iż pożywienie jest zbyt ciężkie i powinno się go unikać. Nie musi to być prawda. Być może ilość przyjmowanych protein obniża się tak bardzo, iż enzymy trawienne nie są już dostarczane przez organizm w takiej ilości jak dotychczas – to klasyczny przykład, kiedy mamy zbyt mało drewienek, by rozniecić ogień (agni). W takim przypadku stopniowe zwiększanie ilości przyjmowanych protein w postaci łatwo przyswajalnego pożywienia, na przykład kiczadi, rosołu z miso, rosołu z kurczaka czy zielononiebieskich alg, zwykle wzmacnia trawienie.

Wątroba spełnia wiele funkcji. W procesie trawienia produkuje żółć. Sposobem na uniknięcie choroby wątroby jest niespożywanie wysokotłuszczowych, przetworzonych i bogatych w cukry produktów.

Tego typu produkty stymulują rozwój chorób nie tylko w wątrobie, ale także w jelicie grubym. Badania potwierdzają, iż produkty mało przetworzone, o niskiej zawartości tłuszczu, wysokobłonnikowe, przyczyniają się do utrzymania jelita w dobrym stanie oraz sprawiają, że jest ono mniej podatne na raka. Taka dietetyczna dyscyplina pozwala utrzymać czystość jelita grubego i nie przeciążać go zbyt dużą ilością śluzu oraz nieprzyjaznych bakterii (te dwa czynniki nawzajem stymulują się).

Jelito grube jest przede wszystkim odpowiedzialne za ponowne wchłanianie płynów i elektrolitów oraz pozbywanie się nieczystości. Co ciekawe, w nauce zachodniej potas jest uważany za najważniejszy czynnik w przyswajania wapnia. Potas musi zostać skutecznie wchłonięty przez okrężnicę – siedzibę wata, aby mógł redukować gospodarkę wapniem w kościach – innej siedzibie wata. Zbyt duża ilość śluzu i bakterii upośledza te funkcje, powodując zaburzenie wata i hamując absorpcję. Kiedy wata znajduje się w równowadze, wydalanie przebiega łagodnie, kiedy natomiast jest zaburzone, występują biegunka, zaparcia, gazy lub/i suchy stolec.

Z powyższych rozważań widać, jak duże znaczenie ma zdrowy przebieg trawienia oraz jak wiele zależy tu od nas samych.

Chcesz usprawnić trawienie? Chcesz delikatnie oczyścić organizm z toksyn? W zielonysklep.com znajdziesz bogatą gamę produktów, które pomogą utrzymać organizm w zdrowiu i równowadze. Zobacz tutaj.

Przeczytaj także:

Jak oczyścić organizm z toksyn 

Dobór odpowiednich ziół

Jak działa babka płesznik

Opracowanie na podstawie:

Ajurwedyjska książka kucharska. Amadea Morningstar, Urmila Desai. Książka ukazała się nakładem wydawnictwa a-ti sp. z o.o., Kraków 2015.